Ailem ve Şirketim

Mülkiyet, kişilerin sahip olduğu mal varlıklarının belirli bir düzen içerisinde, hukuksal olarak kendi iradesi kapsamında kullanma, yararlanma ya da tasarruf etme yetkisidir. Her türlü “taşınır” veya “taşınmaz” mal üzerinde bir mülkiyet hakkı bulunur. Bu sebeple, kişilerin sahip olduğu şirketlerinüzerinde de mülkiyet hakkı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Kişiler, şirketler üzerinde sahip olduğu mülkiyet haklarını genel kurul aracılığıyla işletir ve pay sahipleri bu haklarını kullanabilmek adına belirli aralıklarla toplanır. Dolayısıyla, pay sahiplerinin haklarını etkileyebilecek her türlü iş ve işlem için genel kurul bir araya gelir. Bu iş ve işlemler açısından genel kurul bazı görev ve yetkilerini yönetim kuruluna devredebilir. Ancak bazı görev ve yetkiler ise genel kurul istese bile devredilebilmesi mümkün değildir.
Bunlar;

• Şirket sözleşmesinin değiştirilmesi.
• Müdürlerin atanmaları ve görevden alınmaları.
• Topluluk denetçisi ile denetçilerinatanmaları ve görevden alınmaları.
• Topluluk yılsonu finansal tabloları ile yıllıkfaaliyet raporunun onaylanması.
• Yılsonu finansal tablolarının ve yıllıkfaaliyet raporunun onaylanması, kâr payı hakkında karar verilmesi, kazanç paylarının belirlenmesi.
• Müdürlerin ücretlerinin belirlenmesi ve ibraları.
• Esas sermaye paylarının devirlerininonaylanması.
• Bir ortağın şirketten çıkarılması için mahkemeden istemde bulunulması.
• Müdürün, şirketin kendi paylarını iktisabı konusunda yetkilendirilmesi veya böyle bir iktisabın onaylanması.
• Şirketin feshi.
• Genel kurulun kanun veya şirket sözleşmesi ile yetkilendirildiği ya da müdürlerin genel kurula sunduğu konularda karar verilmesi.

Karar alma süreçlerinde hız kazanmak adına ya da şirketin geleceğine yönelik olarak daha objektif kararlar alabilmek adına pay sahipleri kendileri adına yaptıkları işlemlerde imtiyaz sahibi olabilirler. Bu imtiyazlar, Türk Ticaret Kanunu’nda da 478. maddesinde açıklanmıştır. maddeye göre “İlk esas sözleşme ile veya esas sözleşme değiştirerek bazı paylara imtiyaz tanınabilir.” denmektedir. Şirket esas sözleşmesinde farklı alanlarda imtiyaz tanınabilir. Bu imtiyazlarda pay sahiplerine farklı haklar tanıyabilir. Örneğin, kar payı, tasfiye payı, rüçhan, yönetim kurulunda aday gösterme ve oy hakkı gibi…

Kar payı imtiyazı, şirkette belirli payların diğer paylara göre farklı bir kar payı politikası uygulanmasıdır. Bu kar payı politikasının nasıl kullanılacağı detaylı olarak belirtilmemiştir. Dolayısıyla, kardan öncelikli olarak yararlanmak, kardan daha yüksek oranda yararlanmak ya da kardan birikimli şekilde yararlanabilmek şeklinde farklı politikalar benimsenebilir.
Tasfiye payında da imtiyaz sözkonusu olabilir. Böyle bir durumda ise, imtiyaz tanınan pay, şirket tasfiyesinde imtiyaz tanımlanmamış olan para göre üstün konuma gelmektedir.
Yönetim kurulunda aday gösterme imtiyazı da pek çok şirkette tercih edilen bir imtiyaz türüdür. Bu imtiyaza göre esas sözleşmede belirtilmek koşuluyla, belirli pay sahiplerinin, yönetim kurulunda
temsil edilmesinin önü açılmaktadır. Yönetim kurulu üyeleri, belli bir grubu oluşturan pay sahipleri arasından seçilebileceği gibi aday önerme şeklinde de vücut bulabilir.
Rüçhan hakkı ise, sermaye artırımında ortaya çıkan yeni paylardan öncelikli olarak yararlanma hakkıdır. Rüçhan hakkı kullanımında önemli olan mevcut pay sahiplerinin sermaye katılım oranları kapsamında yararlanma haklarının bulunduğu unutulmamalıdır.
Oyda imtiyazda Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiş bir imtiyaz türüdür. TTK’nın 479. maddesi kapsamında eşit itibari değerdeki paylara farklı sayıda oy hakkı verilerek tanınabileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda, üst limit olarak da onbeş oyun verilebileceğine dair kısıtta yine aynı kanun maddesinde bulunmaktadır.
İmtiyaz türleri üzerinden geçildiğinde özellikle oyda imtiyaz diğer imtiyaz türlerine göre daha dikkat çekicidir. Genel kurul olarak pay sahiplerinin kendilerine oyda imtiyaz tanıması diğer ortaklardan bir adım önde olunacağını akla getirmektedir. Ancak, kanun yine şirketin üçüncü bir tüzel kişilik olduğunu ve pay sahiplerinin kendi çıkarları doğrultusunda yönetmemesi ve kurumsal yönetim temelinde belirli bir standardının olması için özellikle oyda imtiyazın kullanılamayacağı halleri de detaylı olarak belirtmiştir. TTK’nın 479. maddesinin 2. fıkrasına göre oyda imtiyaz aşağıdaki kararlarda kullanılamaz:

a) Esas sözleşme değişikliği.

b) İbra ve sorumluluk davası açılması.

Şirket anayasalarında önemli genel kurul kararları ve imtiyazlar mülkiyet hakları kısımlarında detaylı bir şekilde ele alınmaktadır. Şirket anayasalarının tarafları tüm kararlar ve imtiyazlar konusu üzerinde
uzun uzadıya görüşerek, mutabakat sağlamaktadır, çünkü, genel kurulun devredilemez görev ve yetkilerinin dışında TTK’da belirtilmiş olan karar ve toplantı nisapları da bulunmaktadır. Örneğin, “şirket merkezinin yurtdışına taşınması” genel kurul toplantı nisabı için yüzde 100 ve karar nisabı içinde oybirliği gerektiren bir karardır. Bu karar karşın, “işletme konusunun tamamen değiştirilmesi” kararı ise toplantı ve karar nisabı açısından sermayenin en az yüzde 75’i ile alınabilir. Dolayısıyla bu gibi kararlarda bazı durumlarda şirketin devamlılığı ve refahı için ağırlaştırılmış nisaplar ya da pay sahiplerine imtiyazlar öngörülebilmektedir. Örnek verilecek olursa kanunun yüzde 75 karar nisabı öngördüğü bir konu, esas sözleşme de yüzde 90 nisaba çekilebilir. Ancak, önemli olan husus oylanan kararda oyda imtiyazın kullanılıp kullanılamayacağıdır. Dolayısıyla, işletme konusunun değiştirilmesi esas sözleşme değişikliği gerektirmesi sebebiyle, oyda imtiyaz etkisizleşecektir.

Sonuç olarak, pay sahiplerinin şirketleri kendilerinden bağımsızdır. Şirketin geleceği ve sürekliliği pay sahiplerinin kendi çıkarlarından ve menfaatlerinden daha önemli olduğu unutulmamalıdır. Uzun vadede, şirketin kurumsal yönetim temelinde yönetilmesi, şeffaflık vezhesapverebilirlik açısından daha doğru temellere oturtulması, pay sahiplerinin de kendi çıkarlarıyla örtüşecektir.

Kaynakça:
http://www.erdem-erdem.av.tr/yayinlar/hukuk-postasi/anonim-sirketlerde-imtiyazli-paylar/
https://www.milliyetemlak.com/dergi/mulkiyet-hakki-nedir/ http://www.mondaq.com/turkey/x/676472/Shareholders/Anonim+irketlerde+mtiyaz+Trleri

Melike Acardağ, Finansal Yönetim Hizmetleri ve Akademi Koordinatörü CGS Center