İşletmelerde Bütçe Zamanı
Her yılın son çeyreğinde adı sıkça duyulan bütçe, devletin ve birçok kurumsal şirketin bir sonraki mali yılı planlama ve kontrol amacı ile yürüttüğü çalışmalardır. Bütçeler, gelecek hedeflerin belirlenmesi, hedeflere ulaşma yollarının araştırılması ve etkin kaynak kullanımının sağlanması açısından planlama işlevini oluşturmaktadır. Yıl içerisinde belirli aralıklarla planlanan ile gerçekleşen kıyaslamasının yapılması ise işletmede kullanılacak bir kontrol aracının ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Yönetsel iki önemli işlevde devlet ve kurumsal şirketler tarafından kullanılan bütçeler, küçük ve orta ölçekli aile işletmelerinde de göz ardı edilmemelidir. Kurumsallaşma yolunda adım atmak isteyen aile işletmelerinin 2015 yılı bütçelerini hazırlamasının tam zamanı!
Bütçe yapmanın faydaları
Bütçe, işletmelerin hedeflerinin saptanması ile birlikte temel politikaların oluşmasını sağlar. Fon kaynak ve kullanımının zaman boyutunda akışının düzenlenmesine imkan verir. Yönetimin bütçe doğrultusunda alacağı kararlar sayesinde mantıklı ve sistemli karar alma geleneğini geliştirir. Sayısallaşan hedefler doğrultusunda çalışmayı ve farklı birimlerin amaçlarının uyumlaştırmasını sağlar. Genel itibariyle işletmeyi etken kaynak kullanımına, etkili çıktılar oluşturmaya ve verimli çalışmaya yöneltir.
Bütçe Çeşitleri
- Konuları Açısından: Gelir Bütçeleri, Gider Bütçeleri
- Zamana Göre: Proje Bütçeleri, Kısa veya Uzun Dönemli Bütçeler
- Amaçlarına Göre: Program Bütçeleri, Faaliyet Bütçeleri
- Teknik Yapılarına Göre: Durağan Bütçeler, Esnek Bütçeler
- Kapsamlarına Göre: Bölüm veya İşlevsel Bütçeler, Genel Bütçe
İşletme Bütçelerinin Hazırlanması Aşamaları
Bütçe hazırlamada başlangıç noktası bütçenin amacının belirlenmesidir. Hedeflerin belirlendiği bu aşamada en önemli unsur hedeflerin net, ölçülebilir, kabul edilebilir, gerçekçi ve zamana bağlı olmasıdır. İşletmenin belirleyeceği hedef ciroda, karlılıkta veya pazar payında belirli bir artış olabilir.
Sonraki aşama amaca ulaşmada varsayımların belirlenmesidir. Bu varsayımlar işletmenin kapasite, iş gücü ve verimlilik gibi iç etkenler ile ilgili olduğu gibi; enflasyon ve faizler gibi dış etkenler ile ilgili olmalıdır. Piyasa ekonomik öngörülerin araştırılması ve bu doğrultuda varsayımların yapılması oldukça önemlidir.
Varsayımlar ile hazırlanan çeşitli bütçe taslakları oluşturulmalıdır. Bu taslaklar üzerine tartışma yapılmalı ve en uygunu üzerinde uzlaşılmalıdır. Son gözden geçirmeler yapıldıktan sonra yönetimin onayına sunulmalıdır. Onaylanan bütçe, ilgili zaman dilimi başından itibaren uygulamaya geçirilmelidir. Yukarıda genel hatlarıyla anlatılan bütçe hazırlama aşamaları sırasında bütçe sapma çözümlemeleri yapmak gerekmektedir. Gider bütçelerinden üretim bütçesi içinde direk ilk madde ve malzeme, direk işçilik ve genel üretim giderleri yer almaktadır. Direk ilk madde ve malzeme içinde miktar ve fiyat farkları, direk işçilik içinde süre ve ücret farkları, genel üretim içerisinde ise kapasite ve verimlilik farkları öngörülmelidir. Diğer gider bütçesi de faaliyet giderleri bütçesidir. Gelir bütçelerinden satış bütçesinde fiyat ve hacim farkları doğru tespit edilmelidir. Diğer olağan gelirler de istenildiği şekilde ayrıştırılarak belirlenmelidir
Kaynak: İşletmelerde Bütçeleme ve Bütçeleme Teknikleri Eğitimi, Prof. Dr. Mevlüt Karakaya
Bütçe Hazırlamada Prensipler
Yönetimin desteği bütçe hazırlanmasında en temel prensipler arasındadır. Yatırım gibi yönetime bağlı kararların bütçede yer alması için yönetim bir fiil bütçe çalışmalarına katılmalı ve desteğini vermelidir. Örgütsel uyum sağlanmalı ve izleme ile bütçenin sağlıklı işlemesi sağlanmalıdır. Bilgilerin doğruluğu son derece önemlidir ve varsayımlar gerçek olaylara dayandırılmalıdır. Zaman çizelgelerine uyulması gerektiği kadar bütçenin esnek yapıda hazırlanması da son derece önemlidir. Tüm bunlar ile birlikte planlanan ile gerçekleşenin karşılaştırılması, değerlendirilmesi ve raporlanması için sorumluluk muhasebesi oluşturulmalıdır.
