Hayatımızın En Önemli Unsurları: ‘AİLEMİZ ve İŞİMİZ’
Hayatın en önemli unsurları nelerdir?’ diye sorulduğunda verilecek cevapların çoğunluğu ; ” Ailemiz ve İşimiz ” olacaktır. Bu cevaptan hareketle, ‘Aile’ ve ‘iş’ unsurlarını biraraya getirerek; akrabalık bağı olan bireylerin, mal ya da hizmet üretmek için bir araya gelerek kurdukları kar amaçlı sosyal örgütlere ‘Aile Şirketleri’ denmektedir. Tüm aile şirketleri kurulduğu ülkenin ekonomisinin lokomotifidir. Buna rağmen maalesef ömürleri çok kısa olmaktadır. Aile şirketlerinin çoğunluğu birinci kuşakta yok olmakta ve üçüncü kuşak yaşayan aile şirketi sayısı çok az olmaktadır. Tam da bu noktada aile şirketleri sürdürülebilirliği sağlamak için kendilerine aşağıdaki gibi soruları sormalıdırlar;
▪ Büyümeye hazırlar mı?
▪ Nasıl bir büyüme stratejisi izleyecekler?
▪ Büyümeyi nasıl finanse edecekler?
▪ Halka açılma yolunu seçerlerse nasıl bir denge öngörecekler?
▪ Aile fertlerinin istihdamı konusunda nasıl bir yol izleyecekler ?
▪ Gelecek nesil aile bireylerinin şirkette çalışabilmeleri için kurallar nelerdir?
▪ Aile değerlerine ve deneyimlere bir anlayış mı izlenmeli, yoksa açıkça belirlenmiş kurallar mı konmalı?
Tüm bu soruların ve daha fazlasının cevabı çoğunlukla iyi hazırlanmış bir Aile Anayasası ile belirlenmektedir. Bu anayasa ailenin değerlerini ve misyonunu anlatan bir sayfalık bir yazı olabileceği gibi, elli sayfalık şirket prensiplerini ve anlaşmadan doğan şartları açıklayan bir yazı da olabilir. Aile anayasalarının amacı açıkça veya üstü kapalı olarak, ailede doğabilecek anlaşmazlıklar ve gelecekle ilgili kararlara yön vermektir. Bu noktadan hareketle bazı aileler anayasalarında şirket felsefesi, bazıları temel prensipler üstünde dururlar. Aile anayasasında bu anayasanın kimler için geçerli olduğu da göz önünde bulundurulmalıdır. Peki ya bu anlaşma yalnızca şirketteki hissedarlar için mi geçerlidir? Diğer bir deyişle aile anayasası aşağıdaki konuları ele almalıdır;
- Özel aile meselelerinin nasıl çözüleceği,
- Anlık veya gelecek hakkında karar verirken nelerin yada hangi temel noktaların üstünde durulacağı,
- Ailenin niçin gelecek hakkındaki amaçları ele almak istediği,
- Karar alma sürecine kimlerin katılacağı ve bu kararlardan kimlerin etkileneceği,
Anlaşmanın ne zaman gözden geçirilip revize edileceği,
Kısaca ifade etmek gerekirse, aile anayasası aşağıda sayılan bileşenleri içermelidir.
- Anlaşmanın içerdiği taraflar hakkında önsöz veya giriş açıklaması (Kimler?)
- Ailenin değerlerini ve inançlarını içeren açıklama (Niçin?)
- Aile şirketinin prensiplerini gösteren yol haritası (Neler?)
- Aile ve şirket ilişkilerini nasıl yönlendirileceği hakkında kurallar (Nasıl?)
Yapılacak değişiklikler hakkında sonuç paragrafı (Ne zaman?)
Aile anayasası şekil, içerik veya isim olarak (aile kontratı, aile protokolü, aile açıklaması..vb) farklı olabilir. Bu çeşitlilikte, aile anayasası türleri üstünde durmak faydalı olacaktır, çünkü herbirinin ayrı odak noktası ve perspektifi mevcuttur.
Hissedar Sözleşmesi: Hissedarlar arasındaki yasal beklentileri belirler. (alım-satım anlaşması, ödeme süreci, temettü hakları…vb).
Aile Şirketi Protokolü: Aile ilişkilerinin şirketi etkilemesi nden doğacak durumlarda geçerli yasal önlemleri tanımlar.
Aile Bildirisi: Aile için önemli olan değerlere felsefik bakış açıları sunar (değerlerin açıklanması, aile misyonunun açıklanması…vb).
Aile bildirsinin öncelikli odak noktası aile olarak ailenin refahıdır. Aile şirketi protokolü şirketin kurum olarak haklarını gözönünde bulundurur.
Hissedar sözleşmesi ise pay sahiplerinin haklarını korur.
Aile anayasası (Şekil 1), örneğin, diğer unsurlara ilaveten, şirketi yöneten, şirkette profesyonel bir yönetici gibi çalışan aile üyeleri ile aile dışından yöneticiler arasındaki maaş, terfi ve benzeri ilişkileri de düzenler. Bunun da, doğal olarak, şirket stratejileri üzerinde yansıması olur. Aile açısından stratejik düşünme ve taahhütler denildiği zaman, kısaca, ailenin değerleri, ailenin vizyonu, ailenin işle ilgili felsefesi, kariyer planlaması gibi konuların ele alındığı aile anayasasının hazırlanması anlaşılmaktadır. Aile şirketleri stratejik planlamalarını aile şirketi olduklarını göz önüne alarak yapmalıdırlar. Bunun sebebi şirketin değerlerine ailenin değerlerinin yön vereceğidir. İş ve ailenin stratejik yaklaşımı ortak bir vizyonun geliştirilmesini sağlayacaktır.
Aytuğba BARAZ
Eğitim ve Yayın Koordinatörü
Kurumsal Yönetim ve Sürdürülebilirlik Merkezi
Kaynakça: Montemerlo& Ward (2005).‘The Family Constitution’
