“Kırık Camlar Teorisi”
“Kırık Camlar Teorisi”, (Broken Windows Theory) ilk olarak, James Q. Wilson ve George Kelling adlı iki Amerikalı teorisyen tarafından 1982 yılının Mart ayında, The Atlantik Monthly adlı yayın organında yayınladıkları bir makalede ortaya atılmıştır. Yazarlar, teoriyi şu örnekle açıklamaktadırlar:
“Bir kaç camı kırık dökük bir bina düşünün. Eğer camlar zamanında tamir edilmezse, kimi insanlar başka camları da kırmakta bir sakınca görmeyecektir. Bu şekilde devam ettiği görüldüğünde, binaya daha büyük zararlar vereceklerdir. Sonunda bina ve binanın bulunduğu o sokaktaki diğer binalar, bir viraneye dönüşerek, yaşanamaz hale gelecektir.”
James Q. Wilson ve George Kelling adlı teorisyenler, Kırık Camlar Teorisini ABD‘li suç psikologu Philip Zimbardo‘nun 1969‘da yaptığı bir deneyden ilham alarak geliştirmişlerdi. Zimbardo, suç oranının yüksek olduğu, yoksul Bronx ve daha yüksek yaşam standardına sahip Palo Alto bölgelerine birer 1959 model Oldsmobile bıraktı. Araçların plakası yoktu, kaputları aralıktı. Ve olup bitenleri gizli kamerayla izlediler. Bronx’taki otomobil üç gün içinde baştan aşağıya yağmalandı. Diğerine ise, bir hafta boyunca hiç kimse dokunmadı. Ardından Zimbardo ile iki öğrencisi, sağlam kalan diğer otomobilin yanına giderek, çekiçle kelebek camını kırdı. Daha ilk darbe indirilmişti ki, çevredeki insanlar (zengin beyazlar) da olaya dahil oldu. Birkaç dakika sonra, o otomobil de kullanılmaz hale gelmişti. “Demek ki” diyordu Zimbardo, “ilk camın kırılmasına ya da çevreyi kirleten ilk duvar yazısına izin vermemek gerek. Aksi halde kötü gidişatı engelleyemeyiz.”
Teori, önemsiz gibi görünen bir eksikliğin zamanında müdahale edilmediği takdirde, bir domino ya da kelebek etkisi ile birbirini tetikleyerek daha büyük yıkım ve felaketlere yol açabileceği hususunu vurgulamaktadır Bu teoriye dayanarak, en küçük sorunları ve kural ihlallerini bile büyük bir titizlikle göz önüne alan New York’un ünlü Belediye Başkanı Guiliani, suç psikologlarının desteğinde oluşturduğu güvenlik ekibi ile birlikte, yaklaşık 20 yıllık bir süre içinde New York gibi dev bir metropolde suç oranının sıfıra yakın bir seviyeye inmesini sağlamış bulunuyor. “Suçlarla mücadeleyi nasıl başardın?” sorusuna ünlü başkan Guiliani şu ilginç cevabı vermiştir:“Metruk bir bina düşünün. Binanın camlarından biri bile kırık olsa, o camı hemen tamir ettirmezseniz, çok kısa sürede, oradan geçen herkes bir taş atıp, binanın tüm camlarını kırar. Ben ilk cam kırıldığında hemen tamir ettirdim. Bir elektrik direğinin dibine, ya da bir binanın köşesine, birisi bir torba çöp bıraksın. O çöpü hemen oradan kaldırmazsanız, her geçen, çöpünü oraya bırakır ve çok kısa bir sürede dağlar gibi çöp birikir. Ben ilk konan çöp torbasını kaldırttım.”
