Yapay Zekânın Kurucularından Bir Bilgisayar Bilimci
John McCarthy, 4 Eylül 1927’de Boston, Massachusetts’te doğdu. Babası İrlandalı, annesi Litvanyalı Yahudi bir göçmendi. Büyük Buhran döneminde ailesi sık sık taşınmak zorunda kaldı. Babasının sendikacılık faaliyetleri sayesinde Los Angeles’a yerleştiler. McCarthy, henüz lise çağlarındayken bilim ve matematiğe büyük ilgi duydu; Caltech’in ders kitaplarını kendi kendine öğrenerek iki yıl erken mezun oldu ve 1944’te Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’ne (Caltech) kabul edildi.
Bir süre ABD Ordusu’nda görev yaptıktan sonra üniversiteye döndü ve 1948’de matematik lisansını tamamladı. Ardından Princeton Üniversitesi’nde matematik doktorasını 1951 yılında tamamladı. Akademik yaşamına Princeton ve Stanford’da başladı, ardından MIT ve Dartmouth gibi üniversitelerde görev aldı. 1962’de profesör olarak Stanford Üniversitesi’ne katıldı ve burada emekli olana dek kaldı.
Yapay Zekâya Katkıları
McCarthy, 1956 yılında Marvin Minsky, Nathaniel Rochester ve Claude Shannon ile birlikte, yapay zekâ (Artificial Intelligence) terimini ilk kez kullandıkları ünlü Dartmouth Konferansı’nı düzenledi. Bu konferans, yapay zekâyı bir araştırma alanı olarak başlatan kilometre taşıdır.
Aynı yıllarda geliştirdiği Lisp programlama dili, sembolik hesaplama ve yapay zekâ araştırmalarında uzun yıllar boyunca standart bir araç oldu. Lisp, fonksiyonel programlamanın da öncüsü kabul edilir. Ayrıca mantıksal çıkarım, öğüt alıcı sistemler (advice taker) ve doğal dil işleme gibi konularda da öncü fikirler geliştirdi.
Teknolojik Gelişmelere Katkıları
McCarthy sadece yazılım değil, bilgisayar sistemleri tasarımında da çığır açtı:
Zaman paylaşımlı sistemler (Time-sharing): Bir bilgisayarın aynı anda birden fazla kullanıcıya hizmet verebilmesini sağlayan bu sistemler, modern sunucu mimarilerinin ve bulut bilişimin öncüsüdür.
Çöp toplama (Garbage Collection): Bellek yönetimi için geliştirdiği bu yöntem, günümüzde birçok programlama dilinde otomatik bellek tahsisi temelinde kullanılmaktadır.
Kamu hizmeti modeliyle bilişim (Utility Computing): 1961 yılında MIT’de verdiği bir konuşmada, bilgi işlem gücünün su veya elektrik gibi bir hizmet olarak sunulabileceği öngörüsünü dile getirdi. Bu fikir, günümüzde bulut bilişim (cloud computing) olarak hayata geçmiştir.
Akademik ve Sosyal Yaşamı
McCarthy, Stanford Üniversitesi’nde kurduğu Stanford AI Laboratuvarı ile yapay zekâ araştırmalarının ilerlemesinde büyük rol oynadı. Yıllar içinde 30’dan fazla doktora öğrencisi yetiştirdi. Aynı zamanda ALGOL dilinin geliştirilmesine katkı sundu ve uluslararası bilgisayar dili standartlarının oluşturulmasında görev aldı.
Sovyetler Birliği ile bilimsel ilişkiler kurmuş, ancak 1968’deki Prag Baharı’nın bastırılması üzerine komünizmden uzaklaşıp muhafazakâr bir görüşe yönelmiştir. Yaşamı boyunca özgür düşünceyi, eleştirel aklı ve bilimsel ilerlemeyi savundu. İnançsız (ateist) olduğunu açıkça beyan etmiş, sosyal medya öncesi dönemde aktif şekilde Usenet platformlarında tartışmalara katılmıştır.
Ödüller ve Onurlar
- 1971 Turing Ödülü – Bilgisayar biliminin Nobel’i olarak kabul edilir.
- Ulusal Bilim Madalyası (ABD) – Bilimsel katkıları nedeniyle verilmiştir.
- Kyoto Ödülü – Bilim ve teknolojiye küresel katkısı nedeniyle takdim edilmiştir
Mirası ve Vefatı
John McCarthy, teknolojinin hem teknik altyapısını hem de felsefi yönünü etkileyen öncü bir figür olarak anılmaktadır. 24 Ekim 2011’de Stanford’daki evinde hayatını kaybetmiştir. Yaşamı boyunca yapay zekânın sınırlarını yalnızca programlama dilleriyle değil, aynı zamanda insanların makinelerle ilişkisine dair derin sorularla da zorladı.
